ចេតិយពញាយ៉ាតវត្តភ្នំ និងចេតិយពញាយ៉ាតវត្តស៊ីធរ

ចេតិយពញាយ៉ាតវត្តភ្នំ និងចេតិយពញាយ៉ាតវត្តស៊ីធរ
បើតាមសៀវភៅ Wat Phnom Guide to Art & Architecture របស់លោក Chan Vitharong លោកបានលើកឡើងថា តាមរយៈការសិក្សាបានបង្ហាញថាចេតិយព្រះបាទពញាយ៉ាតនៅវត្តភ្នំ ប្រហែលជាអាចត្រូវបានសាងឡើងនៅសតវត្សទី ១៦ ឬទី ១៧ តែបើតាមសិលាចារឹក ក៏ដូចជាឯកសារពង្សាវតារខ្មែរ បានបង្ហាញថាចេតិយនេះត្រូវបានសាងឡើងដោយព្រះបាទនរាយណ៍រាជា សម្រាប់តម្កល់ព្រះបរមសារីរិកធាតុ ដែលប្រសិនបើចេតិយនោះសាងនៅសម័យស្តេចនរាយណ៍រាជា ដែលត្រូវជាបុត្ររបស់ព្រះបាទពញាយ៉ាត នោះបានន័យថាចេតិយនេះគួរត្រូវបានសាងឡើងនៅពាក់កណ្តាលសតវត្សទី ១៥ មិនមែនសតវត្សទី ១៦ ឬ ១៧ នោះទេ ។

តើតេជោយ៉ត តេជោមាស ជានរណា?

តេជោយ៉ត តេជោមាស ៖
ពេលដែលយើងធ្វើដំណើរតាមមាត់ទន្លេ មកដល់មុខវត្តឧណ្ណាលោម យើងនិងឃើញរូបចម្លាក់មេទព័ពីរនាក់កំពុងជិះសេះយ៉ាងអង់អាចក្លាហាន នោះគឺជារូបសំណាក តេជោយ៉ត និងតេជោមាស អ្នកខ្លះក៏ដឹងរឿងគាត់ ខ្លះទៀតក៏មិនដឹង ខាងក្រោមនេះជាសាច់រឿងសង្ខេបរបស់គាត់ ៖
តេជោមាសគឺជាមេទព័ដ៏ពូកែម្នាក់ក្នុងរាជស្តេចព្រះជ័យចេស្តា លោកមានសិស្សម្នាក់ឈ្មោះថាយ៉ត ដែលជាសិស្សពូកែឆ្លាតវៃឧស្សាហ៏ចេញច្បាំងជាមួយលោក។

“ស្រីសន្ធរ​​​” មិនមែន​​​មក​​​ពី​​ “ស្រីសឈរ” ​​​ទេ​​​ ​​​គឺ​​​មក​​​ពី​ ​ស្រីយសោធរ

«ស្រីសន្ធរ​​​»មិនមែន​​​មក​​​ពី​​«​ស្រីសឈរ»​​​ទេ​​​ ​​​គឺ​​​មក​​​ពី​«​​ស្រីយសោធរ» ដែល​​​ជាឈ្មោះរាជធានី​​​អង្គរ​​​ដ៏​​​ល្បីល្បាញ​​​ និង​​​ជា​​​ប្រពៃណី​​​របស់​​​ចក្រភព​​​កម្ពុជទេស​​​​​​។ អ្នកគ្រូ​​​ពៅសោវរស​​​ពន្យល់​​​រឿង​​​នេះ​​​ថា​​​ ​​​មក​​​ពី​​​ខ្មែរ​​​មិន​​​ចេះ​​​ហៅ​​​ពាក្យ បី​​​បួន​​​ព្យាង្គ​​​ ​​​ទេីប​​​ហៅសង្កត់​​​យក​​​តែ​​​ព្យាង្គដេីម​ «ស្រី»​​ និង​​​ចុង​​​«ធរ»​​​ទុក​​​។ ​

ស្នេហា និង កាហ្វេ

ស្នេហា និង កាហ្វេ មាន​លក្ខណៈ​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នាខ្លះ ដែល​គួរ​អោយ​ចាប់​អារម្មណ៍​។

សារជាតិកាហ្វេ គឺល្វីង តែ​មនុស្សជា​ច្រើន​ជាប់​ចិត្ត​នឹង​រស​ជាតិ​នេះ​​មិន​អាចអត់បាន។ ​

ស្នេហាតិចឬ​ច្រើន រមែង​នាំ​មក​នូវ​ការ​ឈឺ​ចាប់​ តែ​មនុស្ស​នៅ​តែ​ ដើរ​ទៅ​រ​កវា។

អ្នកដែលមិនធ្លាប់ញ៉ាំកាហ្វេ នៅពេលសាកល្បងជាលើកដំបូង អាច​​មាន​​ភាព​​មិន​​ប្រក្រតី​ខ្លះ​ដូចជាញ័រទ្រូង បេះដូង​លោត​ញាប់ មានអារម្មណ៍ឌុកដាក់……។​ អ្វី​ដែល​គួរ​អោយ​ចាប់​អារម្មណ៍​នោះ​គឺ ស្ថានភាពប្រហាក់ប្រហែលគ្នា​ នឹង​អាច​កើតមាន​ចំពោះ​បុគ្គល​ដែល​​ជួប​ប្រទះ ស្នេហា ជាលើកដំបូង។

កាហ្វេ អាច​ធ្វើ​អោយ​មនុស្ស​មិន​ងងុយ ស្នេហាក៏ដូចគ្នា (និយាយទូរស័ព្ទឆ្លើយឆ្លង​ដល់​ពាក់​​​កណ្តាល​អធ្រាត្រ​ក៏​គ្មាន​បញ្ហា)។

កាហ្វេ ឆុង​ទុក​ចោល​យូរ​អាចបាត់បង់ក្លិនឈ្ងុយ រីឯស្នេហាក៏មិនប្លែកគ្នាខ្លាំងដែរ កង្វះ​ខាត​ការ​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់ ថែរក្សារ​ អាច​ធ្វើ​អោយ​ស្នេហា សាប​រលាប តាមពេលវេលា។

បន្ថែម​ជាតិ​ផ្អែម ទៅ​ក្នុង​កាហ្វេ ដើម្បីទទួលបានរ​សជាតិ​ដ៏​ឈ្ងុយ​ឆ្ងាញ់​ជាប់​ចិត្ត​ ក៏​ដូចជា បន្ថែម​ការ​យោគ​យល់​សន្ដោស​​អធ្យាស្រ័យ ការយល់ចិត្ត ទៅ​ក្នុង​ចំណង​ស្នេហា របស់​អ្នក។ ​សូម​កុំ​ភ្លេ​ចថា កាហ្វេ គ្មាន ជាតិ​ផ្អែម មិនមែនស្រួលលេបទេ….. 😀

ប្រុស​ដើម​ទ្រូង​ប្រាំ​ហត្ថ

ក្នុងរវាងដប់នាក់គឺមានប្រាំបួននាក់ហើយ​ ដែល​ធ្លាប់ឮពាក្យ​មួយឃ្លានេះ​។ អាច​ឮ​គេ​និយាយ​ ឬមើល​ក្នុងគុនភាគចិន​។

ពាក្យ​”កូនប្រុសដើមទ្រូង​ប្រាំហត្ថ” នេះ​ទោះ​បី​ឮ​គេ​និយាយ​ញឹក​ញាប់​ តែ​ខ្មែរ​យើង​​ភាគច្រើន​នៅ​តែ​មិន​ដឹង​ប្រភព​ច្បាស់​លាស់​នៅ​ឡើយ​ ពិសេស​គឺក្មេង​ៗជំនាន់​ក្រោយ​​​​តែម្តង។ តើវា​មាន​អត្ថន័យបែបណា?

បើនិយាយ​ដល់​ពាក្យ​នេះ​ គឺខ្មែរយើងបច្ចុប្បន្ន​​ច្រើន​តែ​គិត​ដល់​មនុស្ស​ប្រុស​ ដែល​ក្លាហាន​ ហ៊ាន​ តស៊ូ ទើប​ថា​ជា​កូនប្រុស​ដើមទ្រូង​ប្រាំហត្ថ។

កាលពីបុរាណ​ ប្រជាជនខ្មែរភាគច្រើន​ដែល​មាន​ចំណេះ​ដឹង​ជ្រៅជ្រះ​ គឺត្រូវ​ទៅ​រៀន​នៅ​ឯវត្ត ព្រោះវត្ត​គឺ​ជា​គ្រិះស្ថាន​សិក្សា​តែ​មួយ​គត់​ ដែល​មាន​នូវ​ឯកសារ​រៀន​គ្រប់គ្រាន់​ មាន​គ្រូល្បីៗដែល​សុទ្ធសឹង​តែ​ជា​ព្រះសង្ឃ។ កូនស្រី​មិន​ត្រូវ​បាន​រៀន​ច្រើន​ដូចកូនប្រុស​នោះទេ ព្រោះ​ចាស់បុរាណច្រើន​គិតថា “ស្រីវិល​ចង្រ្កាន​​មិន​ជុំ” ឬខ្លាច​កូនស្រីចេះសរសេរសំបុត្រស្នេហាផ្សេងៗ​ដែល​ខុស​នឹង​ប្រពៃណី។ ដូច្នេះសម័យនោះស្រីៗគេឲ្យតែនៅផ្ទះធ្វើកិច្ចការផ្ទះ ឬរៀនបន្តិចបន្តួចនៅ​ឯផ្ទះ​​ប៉ុណ្នោះ។

ពាក្យសម្បថរបស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ

«ពាក្យសម្បថរបស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ នៅសិលាចារឹកប្រាសាទភិមានអាកាស»ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសុរិយាវរ្ម័នទី១ ដែលជាសម័យកាលមួយដែលប្រទេសកម្ពុជាមានភាពរំជើបរំជួលដោយមាន ការបះបោរពីសំណាក់ប្រជាជននៅខេត្តបាត់ដំបង និងមនខ្មែរនៅក្នុងខេត្តលពបុរីតម្រូវឲ្យមានការស្បថស្បែរពីសមាជិកគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ក្នុងរាជរដ្ឋាភិបាលរបស់ទ្រង់។ ដោយសារតែខ្លឹមសារដែលព្រះអង្គបានបន្សល់ទុកលើផ្ទាំងសិលាចារឹក (k.292-ka 501) ទើបធ្វើឲ្យដឹងអំពីសារៈសំខាន់នៃពាក្យសម្បថនាស.តទី១១ ដែលមានខ្លឹមសារដូចតទៅ:

រឿងកូរសមុទ្រទឹកដោះ

ដំណើររឿងពិស្ដារ
បុរាណាចារ្យខ្មែរ បានឆ្លាក់ រឿងនេះ នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទអង្គរវត្ត មានបណ្តោយ ៤៩ម៉ែត្រ និងកម្ពស់ ២ម៉ែត្រ មានរូបក្រុមអសុរៈ (យក្ស ) នៅខាងឆ្វេងដៃ ចំនួន ៩២អង្គ និងរូបក្រុម ទេវៈនៅខាងស្តាំដៃ ចំនួន៨៨អង្គ ។ រឿងកូរសមុទ្រ ទឹកដោះ មានកំណើត ឡើងនៅរវាង សតវត្សរ៍ទី១១ ក្នុងរជ្ជកាល ព្រះបាទ ឧទ័យាទិត្យវរ្ម័នទី២ (១០៥០-១០៦៦) នៃគ្រិស្តសករាជ ក្នុងរចនាបថ បាពួន ។
ជាទូទៅ ក្រុមទេវៈ និង ក្រុមអសុរៈ តែងតែប្រឆាំងគ្នាជានិច្ច តាំងពីកំណើតមក ។ ប៉ុន្តែ ហេតុអ្វីបានជាក្រុមទាំង២នេះ អាចស្រុះស្រួល និង ពួតដៃខិតខំកូរសមុទ្រទឹកដោះជាមួយគ្នា ក្នុងគោលបំណងស្វែងរកទឹកអម្រឹត?

ប្រវត្តិ​រឿង​​​ ឃុនឆាង ឃុនផែន

ប្រវត្តិ​រឿង​​ឃុនឆាង ឃុនផែន​​​នាំ​ឲ្យ​​កើត​ចេតិយ​ក្លាយ​ជា​កន្លែង​សក្ការបូជារបស់​អ្នក​ខេត្ត​កោះកុង

នៅលើផ្ទាំងថ្មកណ្ដាលដៃសមុទ្រ ស្ថិតនៅចំពីមុខទីរួមខេត្តចម្ងាយជាង ១ គីឡូម៉ែត្រ មាន​ចេតិយ​មួយ​កម្ពស់ ៤ ម៉ែត្រ​ធ្វើ​ពី​ថ្ម។ កន្លែង នោះ​ជាចេតិយឃុនឆាង ឃុនផែន ដែលជាកន្លែងសក្ការបូជាដ៏ស័ក្ដិសិទ្ធិរបស់អ្នកស្រុកកោះកុង។ ​​ប្រវត្តិ​ដែល​ការកកើត​ចេតិយ​ឃុនឆាង ឃុនផែន​នេះ​ថា មានរឿងព្រេងមួយតំណាលថា តាំងពីយូរលង់ណាស់មកហើយ មាន​ស្ត្រី​ម្នាក់​ឈ្មោះ​នាង​ធឹម ជា​​កូន​អ្នក​​​ភូមិ​​​ត្រូវ​​បាន​​បុរស​​ម្នាក់​ឈ្មោះ